Sắc tố melanin không chỉ là nguyên nhân của màu da đa dạng, mà còn liên quan đến nhiều vấn đề sức khỏe. Bài viết này sẽ đưa bạn qua khám phá sắc tố melanin là gì?, từ chức năng cơ bản đến các bệnh lý và cách làm giảm sắc tố melanin trong da.
Sắc tố melanin là gì?
Melanin là chất sắc tố quyết định màu da của mỗi người và được sản xuất bởi các tế bào da được gọi là melanocytes, nằm ở lớp đáy của tầng biểu bì. Melanocytes chứa enzyme Tyrosinase.
Quá trình hình thành melanin đến một phần là do tác động của enzyme Tyrosinase và cũng bị ảnh hưởng bởi các yếu tố từ môi trường, chủ yếu là tác động của tia cực tím từ ánh nắng mặt trời. Ngoài ra, sự hình thành melanin cũng phụ thuộc vào yếu tố nội tiết tố và thần kinh.
Melanin tồn tại dưới hai dạng chính là Eumelanin (màu nâu đậm đến đen) và Pheomelanin (màu nâu đỏ). Sự tồn tại của những phân tử này ở tỉ lệ khác nhau giúp tạo ra các loại da đa dạng trên cơ thể con người.
Eumelanin thường tồn tại nhiều hơn ở những người có làn da tối màu, mang đến màu nâu và đen cho da, tóc và mắt. Do đó, khi người ta già, tóc thường chuyển sang màu bạc do lượng melanin được sản xuất giảm đi. Màu đen tự nhiên của tóc dần mất đi theo thời gian.
Các bệnh về da liên quan tới melanin
Bệnh bạch biến
Bệnh bạch biến là kết quả của sự mất mát tế bào melanocytes, dẫn đến xuất hiện các vùng da mịn trắng. Để điều trị tình trạng này, có thể áp dụng một số phương pháp như sử dụng thuốc nhuộm, liệu pháp chiếu tia UV, thuốc nhạy sáng, kem corticosteroid, và thậm chí cả phẫu thuật. Đây là một loại bệnh không nguy hiểm, không lây truyền và đến nay vẫn chưa có phương pháp chữa trị hoàn toàn.
Bệnh bạch tạng
Bệnh bạch tạng, hay còn gọi là albinism, là một tình trạng giảm sắc tố di truyền, xuất phát từ sự rối loạn trong quá trình sản xuất hoặc hoàn toàn mất khả năng sản sinh sắc tố melanin trong cơ thể. Điều này dẫn đến việc giảm sắc tố đồng đều trên da, tóc, và võng mạc.
Các dấu hiệu chung của người mắc bệnh bạch tạng bao gồm da trắng, tóc màu trắng sáng, và có thể xuất hiện vấn đề liên quan đến thị lực. Màu mắt cũng có thể thay đổi theo tuổi tác và có sự biến đổi từ màu xanh nhạt đến nâu. Có nhiều phân loại khác nhau về mức độ nghiêm trọng, tuy nhiên, hiện vẫn chưa có phương pháp điều trị hoàn toàn hiệu quả.
Mất sắc tố sau khi da bị tổn thương
Trên vùng da bị tổn thương do bỏng, sưng, hoặc nhiễm trùng, quá trình sản xuất melanin bị ảnh hưởng, dẫn đến hiện tượng mất sắc tố da và tạo ra tình trạng không đồng đều màu da. Mặc dù không tác động đến sức khỏe tổng thể, nhưng vấn đề này ảnh hưởng đến vẻ ngoại hình. Nếu muốn, bạn có thể che đi vùng da này bằng cách sử dụng trang điểm.
Nám da
Hiện tượng xuất hiện các vùng màu tối, đốm đen hoặc xám nâu trên da là biểu hiện của vấn đề nám da. Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng này, bao gồm rối loạn hormone trong cơ thể, yếu tố di truyền, tác động của tia UV từ ánh sáng mặt trời, sử dụng thuốc tránh thai, hoặc do chế độ chăm sóc da không đúng cách, v.v. Các phương pháp điều trị cho nám da bao gồm việc sử dụng kem chống nắng, điều trị bằng laser, và lột da bằng hóa chất. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các phương pháp này chỉ giúp làm mờ vết thâm, không thể chữa trị hoàn toàn.
Bệnh Parkinson
Đối với những người mắc bệnh Parkinson, một trong những rối loạn thần kinh nghiêm trọng, lượng neuromelanin trong não giảm do sự mất mát của tế bào não ở khu vực chất đen (substantia nigra). Triệu chứng của bệnh bao gồm sự mất kiểm soát vận động cơ bắp, gây khó khăn trong việc di chuyển, cử động chân chậm, và cảm giác cứng nhắc ở chân và tay. Thông thường, khi tuổi tác gia tăng, lượng neuromelanin trong não cũng tăng lên.
Mất thính lực
Melanin đóng một vai trò quan trọng trong ảnh hưởng đến khả năng thính giác. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng những người thiếu melanin có thể phải đối mặt với vấn đề mất thính giác hoặc tình trạng điếc.
Cách làm giảm sắc tố melanin trong da
Kem bôi hoặc thuốc mỡ
Có thể tận dụng các sản phẩm dưỡng da bên ngoài để cải thiện sự sáng bóng của làn da. Các sản phẩm này thường được thiết kế để giảm lượng melanin và rất phổ biến trên thị trường.
Các sản phẩm làm sáng da, có hoặc không kê đơn, thường chứa các thành phần như hydroquinone, axit kojic, vitamin C, axit glycolic, acid azelaic và retinoid. Những thành phần này đều có khả năng ức chế tyrosinase, enzyme chính tham gia vào quá trình tạo melanin. Do đó, chúng đóng vai trò trong việc kiểm soát sản xuất melanin, làm cho làn da trở nên sáng hơn.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng việc sử dụng các sản phẩm làm sáng da có thể gây ra các tác dụng phụ như làn da khô, kích ứng, đỏ, và ngứa. Vì vậy, trước khi bắt đầu sử dụng bất kỳ sản phẩm nào, nên tham khảo ý kiến của bác sĩ da liễu để tránh mọi ảnh hưởng đến làn da và sức khỏe tổng thể.
Liệu pháp laser
Các biện pháp laser được thiết kế để loại bỏ các lớp biểu bì da đối với việc giảm melanin trong các khu vực được điều trị. Có một số loại laser được sử dụng trong quá trình này:
- Laser xâm lấn: Phương pháp này loại bỏ các lớp da bề mặt và yêu cầu can thiệp mạnh mẽ.
- Laser không xâm lấn: Phương pháp này nhẹ nhàng hơn so với laser xâm lấn, thúc đẩy sự tăng trưởng collagen và tái tạo da.
- Ánh sáng xung mạnh (IPL): Một trong những phương pháp điều trị sử dụng xung năng lượng ánh sáng để nâng nhiệt và phá hủy melanin, loại bỏ các đốm nâu.
- Q-switched ruby laser (QSRL): Sử dụng xung ánh sáng để tăng nhiệt và phân rã melanin.
Tuy nhiên, giống như nhiều phương pháp y tế khác, liệu pháp laser không phải là lựa chọn phù hợp cho tất cả mọi người. Có thể xuất hiện tác dụng phụ như rối loạn sắc tố, sẹo, và nhiễm trùng. Trước khi quyết định áp dụng liệu pháp, việc trao đổi với bác sĩ để được tư vấn và kiểm tra da là quan trọng để đảm bảo rằng đây là phương pháp phù hợp nhất cho tình trạng da của bạn.
Kết luận
Sắc tố melanin không chỉ định hình màu da mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe. Việc hiểu rõ về chúng và các vấn đề liên quan có thể giúp bạn duy trì làn da khỏe mạnh và hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe tổng thể của bản thân. Hãy theo dõi các bài tin tức mới từ Cappi để có thêm kiến thức giúp làn da khoẻ mạnh!
